ගංවතුර බැස්සට පස්සේ එන “දෙවෙනි රැල්ල” සහ අපි ඇයි මේ තත්ත්වයට පත් වුණේ?
අපි දැන් ඉන්නේ සුළි කුණාටුව (Cyclone Ditwah) සහ මහා ගංවතුරක් පහු කරගෙන. වතුර බැහැගෙන යනකොට අපි හිතනවා “හප්පා.. දැන් ඔක්කොම ඉවරයි” කියලා. හැබැයි ඇත්තම කතාව තමයි, ගංවතුර බැස්සට පස්සේ තමයි ඊළඟ භයානකම අභියෝග ටික පටන් ගන්නේ. මේ ලිපියෙන් අපි සරලව කතා කරමු ඊළඟට එන සෞඛ්ය ප්රශ්න, රටේ ආර්ථිකයට වෙන දේ සහ ඇයි අපිට හැමදාම මේ වගේ විනාශයක් වෙන්නේ කියලා.
🛑 1. ගංවතුරෙන් පස්සේ එන ලෙඩ රෝග (පරිස්සම් වෙන්න!)
වතුර බැස්සට පස්සේ අපේ වටපිටාව විෂබීජ ගුහාවක් වෙන්න පුළුවන්.
ඩෙංගු (Dengue): ගංවතුර බැස්සම තැන් තැන්වල වතුර රැඳෙනවා. පොල් කටු, ටයර්, ප්ලාස්ටික් කෝප්ප වල විතරක් නෙවෙයි, ගෙවල් අස්සේ තියෙන බඩු මුට්ටු වලත් වතුර රැඳිලා මදුරුවෝ බෝවෙන්න පුළුවන්. ඊළඟ සති දෙක තුන ඇතුළත ඩෙංගු වසංගතයක් එන්න ලොකු ඉඩක් තියෙනවා.
පාචනය සහ උණ සන්නිපාතය (Diarrhea & Typhoid): ගංවතුර කියන්නේ ඇත්තටම මඩ වතුර විතරක් නෙවෙයි. වැසිකිළි වලවල් උතුරලා ඒ අසූචි ඔක්කොම ළිං වතුරටයි, කරාම වතුරටයි එකතු වෙලා තියෙන්නේ. ඒ නිසා මේ දවස්වල උණු කරලා නිවාගත් වතුරම බොන්න. එළවළු පලතුරු අමුවෙන් කන එක ටිකකට නවත්තන්න.
සමේ රෝග: මඩ වතුරේ බැසගෙන හිටපු නිසා කකුල්වල ” දිලීර රෝග” වගේ දේවල් (Fungal infections) එන්න පුළුවන්. කකුල් හොඳට සබන් දාලා හෝදලා තෙත මාත්තු කරන්න.
ශ්වසන රෝග: ගෙවල් අස්සේ වේලෙන්නේ නැති තෙත රෙදි, මෙට්ට නිසා පුස් (Mold) හැදෙනවා. මේක හුස්ම ගැනීමේ අමාරු තියෙන අයට, පොඩි ළමයින්ට හරිම අහිතකරයි.
🧠 2. හිතේ අමාරුව (මානසික සෞඛ්ය)
මේක ගැන කවුරුත් ලොකුවට කතා කරන්නේ නෑ. තමන් හදාගත්ත ගෙදර යට වුණාම, බඩු මුට්ටු විනාශ වුණාම ඇතිවෙන දුක, කම්පනය සුළුපටු නෑ. මේක “කාලයත් එක්ක හරියයි” කියලා නිකන් ඉන්න එපා.
ඔයාට හෝ ගෙදර කෙනෙක්ට නිතරම තරහ යනවා නම්, නින්ද යන්නේ නැත්නම්, කිසිම දෙයක් කරන්න හිතෙන්නේ නැත්නම් ඒක පශ්චාත් කම්පන තත්ත්වයක් (PTSD) වෙන්න පුළුවන්.
උදව් ගන්න ලැජ්ජා වෙන්න එපා. මානසික සෞඛ්ය උපකාරක සේවාව 1926 අංකයට කතා කරන්න. ඒක නොමිලේ දෙන සේවාවක්.
💸 3. රටේ සංවර්ධනයට මොකද වෙන්නේ?
මේ වගේ විනාශයක් වුණාම රට ආපස්සට යනවා.
සල්ලි වලට වෙන දේ: රජය අලුත් පාරක්, පාසලක් හදන්න වෙන් කරගෙන හිටපු සල්ලි දැන් වියදම් කරන්න වෙන්නේ කඩා වැටුණු පාරවල් හදන්නයි, විපතට පත්වුණු අයට කන්න බොන්න දෙන්නයි. ඒ කියන්නේ රටේ දියුණුව අවුරුදු ගාණකින් පස්සට යනවා.
කෑම බීම ප්රශ්න: මේ දවස්වල කුඹුරු ගොඩක් යට වෙලා. වගාව විනාශ වුණාම ඉස්සරහට හාල් මිල, එළවළු මිල අහස උසට නගින්න පුළුවන්. ගොවියෝ අන්ත අසරණ වෙනවා.
🏗️ 4. ඇයි අපිට මෙහෙම වුණේ? (ඇත්තම හේතුව)
නිකන්ම “වැස්ස වැඩි වුණා” කියල විතරක් මේක සාධාරණීකරණය කරන්න බෑ. මේකෙන් බාගයක්ම අපේම වැරදි.
වතුරට යන්න පාරක් නෑ: කොළඹ, ගම්පහ වගේ පැතිවල වතුර බැස්සේ නැත්තේ ඇයි? අපි වගුරු බිම් (Wetlands) ගොඩ කරලා බිල්ඩින් ගැහුවා. වගුරු බිම් කියන්නේ ස්පොන්ජ් කෑල්ලක් වගේ. වැස්සම වතුර උරාගන්න තිබ්බ තැන් ටික අපි පස් දාලා වහලා. ඉතින් වතුර ගෙවල් අස්සට එනවා.
අක්රමවත් ඉදිකිරීම්: වතුර ගලාගෙන යන කානු පද්ධතිය අවහිර වෙන විදියට තාප්ප බැඳලා, ගෙවල් හදලා.
කුණු ප්රශ්නය: කානු ටික සුද්ධ කරන්න ගියාම හම්බවෙන්නේ ප්ලාස්ටික් බෝතල් සහ යෝගට් කෝප්ප. වතුර බහින්න තියෙන බට ටික අපිම කුණු දාලා වහගත්තම වතුර යන්නේ පාරට.
🛡️ 5. මේක වළක්වගන්න තිබුණේ කොහොමද? (අනාගතයට පාඩමක්)
වගුරු බිම් රකින්න ඕනේ: “මුතුරාජවෙල” වගේ තැන් ගොඩ කරන එක වහාම නවත්තන්න ඕනේ. ඒ තැන් තමයි අපේ ජීවිත ආරක්ෂා කරන “වතුර ටැංකි”.
නිසි නාගරික සැලසුම්: ගෙයක් හදනකොට වතුර බහින කානුව ගැන හිතලම හදන්න ඕනේ. නීති විරෝධී ගොඩකිරීම් වලට තදින් නීතිය ක්රියාත්මක කරන්න ඕනේ.
පූර්ව අනතුරු ඇඟවීම්: කාලගුණ විද්යා දෙපාර්තමේන්තුව කියන දේවල් විහිළුවට ගන්නේ නැතුව, අනතුරු ඇඟවීම් දුන්න ගමන් ආරක්ෂිත තැන්වලට යන්න පුරුදු වෙන්න ඕනේ.
මේ වෙලාවේ අපි ඔක්කොම එකතු වෙලා මේ අමාරු කාලේ පහු කරමු. තමන්ගේ සෞඛ්ය ගැන වගේම අසල්වැසියා ගැනත් බලන්න. හදිසියකදී මතක තියාගන්න:
ගිලන් රථ සේවාව: 1990
ආපදා තොරතුරු: 117
මානසික සෞඛ්ය: 1926
මේ වැදගත් තොරතුරු තවත් කෙනෙක් එක්ක බෙදාගන්න. 👉 පෝස්ට් එක Share කරන්න!
Copied
